TONEEL WINT

 

Een boek is beter af in toneelvorm dan in filmblik. Deze onhoudbare stelling werd voor de duur van een middag bewezen op het Willen Elsschot Festival in Amsterdam.

 

Op die vrolijke manifestatie zag ik Orlow Seunke's film Kaas naar het boek van Willem Elsschot. Daarin ruilt de heer Laarmans zijn klerkenbestaan voor een dynamische carrière in de kaashandel. Vóór Laarmans heeft nagedacht over een verkooporganisatie zit hij al met een voorraad van twintig ton Edammer kaas. Hij recruteert een netwerk van onmachtige kaasverkopers en dus komt zijn omzet niet uit boven de zeven bolletjes die hij aan vrienden slijt.

 

Seunke heeft zijn film met liefde gemaakt. Het is Antwerpen op zijn somberst en Vlaanderen op zijn best. Josse De Pauw is een mooie melancholische Laarmans. Toch miste ik het boek.

 

Die middag was Kaas ook als toneel te zien in de vorm van een éénmansvoorstelling door de Vlaamse acteur Herman Verbeeck, vijftien jaar geleden onder regie van Wim Meuwissen gemaakt. Verbeeck speelt een vitale kleinburger die een gat in de markt heeft ontdekt en die vervolgens met veel misbaar in dat gat tuimelt. Zo ontstaat een koddige, optimistische Laarmans die gestraft wordt voor zijn opportunisme. Maar hij is in deze versie ook iemand die om zichzelf kan lachen. Hier is niets te zien van de tragiek die Josse De Pauw in de rol legde.

 

In de toneelversie vallen de verteller en Laarmans samen, net als in het boek. Laarmans is zich in deze solovoorstelling bewust van het effect van zijn woorden op het publiek. Hij tekent vaak een situatie en gaat er zelf in staan. Het mes snijdt dan aan twee kanten. We missen geen woord van de heerlijke Elsschot-zinnen en de acteur heeft de mogelijkheid de afstand tot de figuur die hij speelt te verkleinen of te vergroten en dat is een boeiend procédé.

 

Het is prettig op zo'n Willem Elsschot Festival eens onder gelijkgestemden te zijn. Te verkeren onder mensen die zelfs als Kaas, de opera gemaakt zou worden, geen afstand willen doen van de letterlijke tekst van Laarmans oplossing van het schrijfmachineprobleem: 'Ik heb ontdekt dat die gehuurd kunnen worden en morgen staat er een thuis waarmee ik vertrouwd ben, namelijk een zustermachine van de Underwood waarop ik dertig jaren lang mijn brood heb verdiend.'

 

 

 

 

 

Kaas door Herman Verbeeck is vanaf september in diverse plaatsen in Nederland te zien. Info bij Impresariaat Gislebert Thierens, telefoon 020 675 09 66.